Tại Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XV, Luật Công đoàn (sửa đổi) năm 2024 đã chính thức được thông qua, thay thế cho Luật Công đoàn năm 2012. Luật mới gồm 6 chương, 37 điều – tăng thêm 4 điều so với văn bản hiện hành – và sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Dưới đây là 7 điểm thay đổi quan trọng của Luật Công đoàn 2024 mà người lao động, doanh nghiệp và tổ chức công đoàn cần lưu ý.

1. Người lao động nước ngoài được gia nhập công đoàn Việt Nam

Một điểm thay đổi đáng chú ý tại Điều 5; là việc mở rộng đối tượng tham gia tổ chức Công đoàn Việt Nam. Theo đó, bên cạnh người lao động Việt Nam, người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động từ đủ 12 tháng trở lên cũng được quyền gia nhập công đoàn cơ sở. Quy định này thể hiện tính hội nhập; và bảo đảm quyền lợi công bằng giữa người lao động trong nước và quốc tế.

2. Bổ sung quy định về miễn, giảm và tạm dừng đóng kinh phí công đoàn

Luật Công đoàn 2024 (Điều 30) quy định rõ các trường hợp tổ chức, doanh nghiệp được miễn, giảm hoặc tạm dừng đóng kinh phí công đoàn, cụ thể như sau:

• Miễn đóng: Khi doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã giải thể hoặc phá sản.
  
• Giảm đóng: Khi gặp khó khăn về kinh tế hoặc do yếu tố bất khả kháng.
  
• Tạm dừng đóng: Khi phải ngừng sản xuất, kinh doanh, không đủ khả năng tài chính, thời gian tạm dừng tối đa là 12 tháng.
  

Hết thời hạn tạm dừng, đơn vị phải đóng bù số tiền kinh phí tương ứng; chậm nhất vào cuối tháng tiếp theo sau thời gian tạm dừng. Cơ chế này giúp doanh nghiệp linh hoạt ứng phó với biến động kinh tế; đồng thời đảm bảo duy trì nghĩa vụ tài chính đối với tổ chức công đoàn.

3. Giữ nguyên mức đóng kinh phí công đoàn 2%, tăng cường minh bạch tài chính

Theo Điều 29, Luật vẫn giữ mức đóng kinh phí công đoàn là 2% quỹ tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Tuy nhiên, Luật mới đã bổ sung, làm rõ nguyên tắc quản lý, sử dụng tài chính công đoàn và các nhiệm vụ chi cụ thể; nhằm nâng cao hiệu quả và tính minh bạch trong việc sử dụng nguồn lực tài chính này.

4. Quy định rõ hệ thống 4 cấp tổ chức công đoàn

Luật Công đoàn 2024 (Điều 8) xác lập rõ ràng mô hình tổ chức công đoàn gồm 4 cấp:

1. Cấp trung ương: Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.
   
2. Cấp tỉnh/ngành trung ương và tương đương: Bao gồm liên đoàn lao động cấp tỉnh, công đoàn ngành trung ương, công đoàn các tập đoàn kinh tế và tổng công ty trực thuộc Tổng Liên đoàn.
   
3. Cấp trên trực tiếp cơ sở: Bao gồm liên đoàn lao động cấp huyện, công đoàn ngành địa phương, công đoàn tại các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao và các công đoàn cấp trên khác theo Điều lệ.
   
4. Cấp cơ sở: Gồm công đoàn cơ sở và nghiệp đoàn cơ sở.
   

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam là cơ quan có thẩm quyền quyết định thành lập; xác định cấp công đoàn và hướng dẫn thực hiện mô hình tổ chức phù hợp với nhu cầu người lao động và thực tiễn phát triển kinh tế – xã hội.

5. Bổ sung quyền giám sát và phản biện xã hội của Công đoàn

Điều 16 và 17 của Luật bổ sung vai trò giám sát và phản biện xã hội cho tổ chức công đoàn. Trong đó:

• Giám sát: Công đoàn có thể tham gia giám sát cùng cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam 2015 hoặc chủ trì giám sát độc lập các vấn đề liên quan đến lao động, tiền lương, bảo hiểm, an toàn vệ sinh lao động, dân chủ cơ sở và các chính sách liên quan đến quyền lợi người lao động.
  
• Phản biện xã hội: Công đoàn có quyền tham gia góp ý, phản biện các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, chương trình, kế hoạch, dự án ảnh hưởng trực tiếp đến đoàn viên và người lao động.
  

Những ý kiến phản biện hợp lý sẽ được cơ quan nhà nước tiếp thu, giải trình theo đúng quy định pháp luật.

6. Phân cấp thu, phân phối kinh phí công đoàn

Theo Điều 31, Luật mới bổ sung quy định về việc Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam; thực hiện phân cấp thu và phân phối kinh phí công đoàn cho các cấp công đoàn; đảm bảo phù hợp với quy mô tổ chức và số lượng người lao động tham gia BHXH tại doanh nghiệp. Ở những nơi có tổ chức của người lao động tại doanh nghiệp; phần kinh phí được phân phối dựa trên số lượng thành viên, mức đóng và tổng lao động tham gia BHXH.

7. Quy định trách nhiệm báo cáo tài chính công đoàn trước Quốc hội

Lần đầu tiên, Luật Công đoàn bổ sung nghĩa vụ của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam; trong việc định kỳ 2 năm báo cáo Quốc hội về tình hình; thu, chi, quản lý và sử dụng tài chính công đoàn (Điều 33). Bên cạnh đó, Kiểm toán Nhà nước cũng sẽ tiến hành kiểm toán định kỳ hai năm một lần; và báo cáo đồng thời với báo cáo của Tổng Liên đoàn; đồng thời có thể thực hiện kiểm toán đột xuất khi có yêu cầu từ Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Doanh nghiệp cần làm gì để thích ứng?

Luật Công đoàn 2024 không chỉ mở rộng quyền lợi cho người lao động; mà còn đòi hỏi doanh nghiệp có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về chính sách nội bộ, tài chính; và quy trình phối hợp với tổ chức công đoàn trong doanh nghiệp.

NIC Global – với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nhân sự, pháp lý lao động và dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp – luôn sẵn sàng đồng hành cùng quý doanh nghiệp trong việc:

• Cập nhật kịp thời các quy định pháp luật mới,
  
• Tư vấn điều chỉnh quy trình nhân sự – lao động phù hợp với Luật Công đoàn 2024,
  
• Hỗ trợ xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa, bền vững.
  

Liên hệ với NIC Global để được tư vấn chuyên sâu!

Để biết thêm thông tin, vui lòng liên hệ với chúng tôi qua: